Nowa Rekomendacja KNF w sprawie refinansowania kredytów na stałej stopie – co może zmienić?

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) z końcem lipca br. skierował do banków stanowisko dotyczące ryzyka przedpłaty w umowach o kredyt hipoteczny z okresowo stałą stopą procentową. W piśmie tym nadzór uznał za niedopuszczalne m.in. to, aby refinansowanie kredytów o stałym lub okresowo stałym oprocentowaniu obywało się za pomocą kredytu o oprocentowaniu zmiennym. Zastosowanie się do zaleceń KNF pozwoli bankom ograniczyć ryzyko przedpłaty i służyć będzie upowszechnianiu kredytów o stałym lub okresowo stałym oprocentowaniu. Co to oznacza dla kredytobiorców?

Rosnąca popularność kredytów hipotecznych o stałym oprocentowaniu 

Narodowy Bank Polski od końca 2021 rozpoczął cykl podwyżek stóp procentowych, by przeciwdziałać rosnącej inflacji. W konsekwencji wzrósł też wskaźnik WIBOR a wraz z nim oprocentowanie kredytów. Szczególnie dotkliwie odczuli to posiadacze kredytów hipotecznych opartych o zmienną stopę procentową. Remedium na kolejne podwyżki rat stały się kredyty o czasowo stałym oprocentowaniu. Wówczas bank gwarantuje stabilną, niezmienną wysokość raty bez względu na wzrost wartości stóp procentowych w okresie co najmniej 5 lat.

Kredyty z oprocentowaniem stałym są obecnie droższe niż te z oprocentowaniem zmiennym, bo to bank bierze na siebie ryzyko zmiany stóp procentowych. Perspektywa obniżenia raty kredytu w momencie spadku stopy procentowej może wydawać się kusząca. Jednocześnie jednak oprocentowanie zmienne utrudnia zarządzanie domowym budżetem, co  okazało się ogromnym wyzwaniem dla osób, które nie posiadały środków na ewentualną spłatę wyższej raty kredytu. Szczególnie mocno odczuli to posiadacze kredytów hipotecznych, podjętych w czasie rekordowo niskich stóp procentowych, a było tak w 2020 r.  Powodem była bezprecedensowa obniżka stóp procentowych NBP związana z pandemią koronawirusa – Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na nią, aby uchronić Polskę przed spowolnieniem gospodarczym spowodowanym obostrzeniami pandemicznymi.  Jednak rok 2021 r. i rosnąca inflacja sprawiły, że po podwyżkach główna stopa wzrosła z  0,10%. (29 maja 2020) do aktualnych 6,75% ( 3 sierpnia 2023).

Co z kredytami o stałym oprocentowaniu, kiedy stopy procentowe zaczynają spadać?

Od 7 listopada 2022 roku, jak wskazują dane historyczne GPW Benchmark – podmiotu zarządzającego notowaniami WIBOR® 6M i innych wskaźników – jego wysokość systematycznie maleje. W wymienionym dniu WIBOR 6M wynosił aż 7,82 %. Główna stopa od września wynosi 6,75%, a WIBOR wreszcie zaczął spadać. Jednak posiadacze kredytów ze stałą stopą procentową nie odczują obniżki rat. Pojawia się wobec tego zastanowienie, czy nie powrócić do kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej? Tu jednak pojawia się wspomniane stanowisko KNF.

Kredytobiorcy mogą obniżyć oprocentowanie kredytu hipotecznego, uzyskując lepszą ofertę od banku, w którym mają kredyt albo refinansując taki kredyt w banku, który zaoferuje lepsze warunki. Stanowisko UKNF nie zmienia zasad obowiązujących w tym zakresie na rynku kredytu hipotecznego.

„Jedynym nowym oczekiwaniem UKNF jest, aby banki nie refinansowały kredytów o stałym lub okresowo stałym oprocentowaniu, kredytami o oprocentowaniu zmiennym, lecz kredytami o oprocentowaniu stałym lub okresowo stałym, z odpowiednim okresem stałej stopy” – powiedział Polskiej Agencji Prasowej Jacek Jarzębski, prezes KNF.

Czy kredytobiorcy mogą obniżyć wysokości rat, jeśli podjęli kredyt z okresowo stałym oprocentowaniem?

Oczywiście. W ocenie KNF banki mogą zastąpić umowne oprocentowanie nowym, niższym – jeszcze przed końcem okresu umowy, na który zostało ono ustalone, np. w drodze aneksu. Oprocentowanie to powinno być ustalone na nowy okres, biegnący od daty zawarcia aneksu, a przy tym nie krótszy niż okres, na jaki oprocentowanie stałe zostało ustalone w umowie (czyli zgodnie z Rekomendacją S2 – nie krótszy niż 5 lat), ale nie dłuższy niż pozostały okres kredytowania.

Kredytobiorca może też refinansować pozostały do spłaty kredyt środkami z innego banku, o atrakcyjniejszej ofercie, pod warunkiem, że nowy kredyt jest również kredytem o stałym, bądź okresowo stałym oprocentowaniu.

W ocenie UKNF należy natomiast uznać za niedopuszczalne:

• zmianę poziomu oprocentowania stałego w ustalonym w umowie okresie jego obowiązywania, bez jednoczesnego wydłużenia tego okresu w sposób określony wyżej;
• zastąpienie stałego oprocentowania oprocentowaniem zmiennym przed końcem określonego w umowie okresu obowiązywania oprocentowania stałego (tj. konwersję umowy o kredyt z oprocentowaniem stałym lub okresowo stałym na umowę o kredyt z oprocentowaniem zmiennym);
• oferowanie przez banki refinansowania kredytów o stałym lub okresowo stałym oprocentowaniu (zarówno własnych, jak i udzielonych przez inne banki):
• kredytem o oprocentowaniu zmiennym;
• kredytem o oprocentowaniu okresowo stałym z okresem jego obowiązywania krótszym niż okres, na jaki oprocentowanie stałe zostało ustalone w umowie kredytu refinansowanego lub krótszym niż minimalny okres wymagany Rekomendacją S (tj. 5 lat).

Oprocentowanie kredytów hipotecznych – perspektywy na przyszłość

Celem wprowadzenia powyższych zasad jest w szczególności umożliwienie klientom ograniczenia ich ekspozycji na ryzyko stopy procentowej związanej z zaciągniętym kredytem hipotecznym. W celu zapewnienia skuteczności rozwiązań ograniczających ryzyko przedpłaty, banki nie powinny oferować kredytów refinansowych zmieniających przyjęty pierwotnie przez kredytobiorcę profil ryzyka stopy procentowej.

Spodziewane obniżki stóp procentowych nie będą też następowały bardzo dynamicznie. To wymaga czasu i jak zapowiedział prezes NBP Adam Glapiński będzie się odbywało w stopniowych krokach po 25 punktów bazowych. Kolejne decyzje NBP  będą uzależnione od perspektyw inflacji i koniunktury. Jeśli  inflacja zostanie opanowana i spadnie w kierunku celu inflacyjnego, obniżki stóp procentowych i w konsekwencji zmniejszenie rat kredytów hipotecznych będzie bardziej odczuwalne.