Czym jest nadzór autorski na budowie i ile kosztuje?

Pojęcie nadzoru autorskiego pojawia się m.in. w prawie budowlanym. Dokument ten precyzuje, czy i kiedy nadzór autorski jest obowiązkowy, a także wskazuje szczegółowe zadania osoby sprawującej tę funkcję. W poniższym artykule, oprócz analizy kwestii prawnych, przyjrzymy się też cenom za taką usługę i sprawdzimy, jak uwzględnić tę kwotę w kosztach budowy domu.

Co to znaczy nadzór autorski nad projektem?

Czy wiesz, że zapisy prawa autorskiego nie dotyczą wyłącznie pisarzy, muzyków i artystów wizualnych, ale także projektantów i architektów? Mowa o tym jest na samym początku Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych: „[…] przedmiotem prawa autorskiego są utwory: […] architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne”. Oznacza to, że projekty architektoniczne są traktowane jako utwory chronione prawem autorskim. Twórcy mogą więc decydować o sposobie ich wykorzystania oraz nadzorowania realizacji, aby efekt był zgodny z ich wizją.

Również w ustawie o prawie autorskim czytamy: „Sprawowanie nadzoru autorskiego nad utworami architektonicznymi i architektoniczno-urbanistycznymi regulują odrębne przepisy” (art. 60.5). Owe odrębne przepisy to w szczególności prawo budowlane. Nakłada ono obowiązek sprawowania nadzoru autorskiego przez projektanta na wniosek inwestora lub organów administracji budowlanej.

Na czym polega nadzór autorski na budowie?

W ramach nadzoru autorskiego projektant ma za zadanie m.in.:

• kontrolować zgodność realizacji inwestycji z zatwierdzonym projektem,
• w trakcie budowy wprowadzać ewentualne zmiany wynikające z konieczności dostosowania projektu do aktualnych warunków,
• wyjaśniać wątpliwości wykonawców związane z interpretacją projektu.

Czy nadzór autorski jest konieczny?

Nie każda inwestycja wymaga osobistego nadzoru autora projektu. Jeśli jednak inwestor zażąda nadzoru autorskiego, projektant nie może odstąpić od niego. Uchylenie się od tego obowiązku lub wykonywanie go niedbale wiąże się z pociągnięciem projektanta do odpowiedzialności zawodowej.

Nadzór autorski jest konieczny także wtedy, gdy taki wymóg został zapisany w pozwoleniu na budowę przez organ administracji architektoniczno-budowlanej. Zwykle pojawia się on przy okazji skomplikowanych projektów lub inwestycji mających wpływ na środowisko naturalne.

Jednocześnie warto podkreślić, że zgodnie z prawem budowlanym obowiązek nadzoru autorskiego nie dotyczy m.in. projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji, jak budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe (art. 20.3 pkt 2).

Kiedy warto skorzystać z nadzoru autorskiego?

Czy rozpoczynając budowę domu lepiej zlecić projektantowi nadzór autorski, czy jest to zbędny wydatek? To zależy od specyfiki projektu oraz Twoich oczekiwań i możliwości. Jeśli projekt nie jest skomplikowany, a Ty wiesz, że ekipa budowlana ma doświadczenie i wiedzę, a także masz czas, aby samodzielnie nadzorować postępy na budowie — nadzór autorski nie jest konieczny.

Jednak w sytuacji, gdy projekt jest nietypowy, skomplikowany, pełen niestandardowych albo autorskich rozwiązań architektonicznych, nadzór autorski jest mocno rekomendowany. Przykładowo, jeśli projekt Twojego domu uwzględnia unikalną bryłę, nietypowy układ pomieszczeń, innowacyjne materiały czy zaawansowane technologie budowlane — obecność projektanta podczas budowy pozwoli na precyzyjne odwzorowanie założeń projektowych. Wówczas, nawet jeśli w trakcie realizacji inwestycji wystąpią ewentualne trudności techniczne, można je szybko rozwiązać, zachowując spójność z całym projektem.

Warto mieć też na uwadze, że nadzór autorski to znacznie więcej niż duże udogodnienie. Zgodnie z prawem, może on być sprawowany wyłącznie przez osobę, która jest zdolna do pełnienia samodzielnych funkcji w budownictwie. W praktyce oznacza to, że nadzorem autorskim zajmuje się projektant posiadający odpowiednie uprawnienia budowlane, nadane przez właściwy organ, taki jak izba inżynierów lub architektów. Dzięki temu inwestor ma pewność, że osoba sprawująca nadzór dysponuje nie tylko szczegółową znajomością projektu, ale także wiedzą techniczną i doświadczeniem niezbędnym do kontrolowania realizacji inwestycji.

Czy nadzór autorski można zlecić komuś innemu niż autor projektu?

Inwestor ma możliwość zlecenia nadzoru autorskiego innej osobie uprawnionej do sprawowania takiej funkcji. Oczywiście pod warunkiem, że autor projektu nie zastrzeże, że sam chce sprawować nadzór autorski (prawo autorskie pozwala mu na to). Konieczne jest też dołączenie do dokumentacji budowlanej oświadczenia o przejęciu obowiązków przez inną osobę oraz kopii jej uprawnień.

Jaka jest cena za nadzór autorski?

Kwestia sprawowania nadzoru autorskiego zwykle nie jest ujęta w umowie o wykonanie projektu architektonicznego ani dokumentacji projektowej. Jest bowiem przedmiotem oddzielnej umowy o sprawowanie nadzoru autorskiego. Najczęściej taka usługa jest dodatkowo płatna, a jej cena jest uzależniona m.in. od miejsca położenia budowy, skomplikowania projektu, długości i częstotliwości wizyt na budowie. Zwykle pojedyncza wizyta nie kosztuje więcej niż kilkaset złotych. Wyjątkiem może być wizytowanie inwestycji, która zlokalizowana jest daleko od siedziby projektanta lub biura architektonicznego albo która z uwagi na swoją skalę, wymaga wyjątkowo czasochłonnych wizyt. Wówczas cena może wynosić 1 tys. zł albo więcej.

Ile takich wizyt potrzeba? Znowu: to zależy od charakteru inwestycji i umowy z projektantem. W przypadku projektów domów jednorodzinnych, zazwyczaj wystarczy kilka wizyt w najważniejszych momentach budowy: przy rozpoczęciu robót, doprowadzeniu budowy do stanu surowego otwartego, montażu instalacji itd. Przy bardziej skomplikowanych inwestycjach, takich jak budynki wielorodzinne, liczba wizyt może być znacznie większa. Wówczas dobrym pomysłem jest ustalenie ryczałtowej kwoty za nadzór autorski za cały okres trwania prac budowlanych.

Na ogół przyjmuje się, że koszt nadzoru autorskiego to ok. 0,5%–2% całkowitej wartości inwestycji. Warto tę kwotę uwzględnić w kosztach budowy domu, bo jak widać stanowi względnie niewielką część, a może znacząco wpłynąć na jakość i czas realizacji projektu. W praktyce profesjonalny nadzór autorski często pozwala uniknąć błędów, które generowałyby wysokie koszty w przyszłości.