Historia zmian stóp procentowych od 2021 roku

Od października 2021 roku Rada Polityki Pieniężnej kilkukrotnie podnosiła stopy procentowe. Skutkiem tego działania był również wzrost wskaźnika WIBOR®, który nastąpił 7 lipca 2022 roku – po 10. z kolei podwyżce. Nic zatem dziwnego, że kredytobiorcy, a także osoby zainteresowane wzięciem kredytu hipotecznego zastanawiają się, czego mogą się spodziewać w kolejnych miesiącach i latach. Dotychczasowe zwyżki już teraz przełożyły się na zwiększenie płaconych przez nich rat. Eksperci mFinanse wyjaśniają, z czego wynika podwyżka stóp procentowych, a także prezentują jej pełną historię od października 2021 roku.   

Podwyżki stóp procentowych jako sposób na walkę z inflacją  

Zacznijmy od tego, że trwający cykl podwyżek stóp procentowych ma na celu przede wszystkim wspomóc walkę z wysoką inflacją, która w maju 2022 roku wyniosła już 13,9% rocznie. Jej ograniczenie nie będzie jednak proste, bowiem za wzrost cen w gospodarce w istotnym stopniu odpowiadają czynniki podażowe, związane m.in. z przerwanymi łańcuchami dostaw czy silnie rosnącymi kosztami surowców i energii. Powodują one, że podnoszenie stóp procentowych i idący za tym wzrost ceny pieniądza, mają ograniczoną skuteczność w zwalczaniu inflacji.  

Wzrost stóp procentowych w mniejszym lub większym stopniu pomaga walczyć z rosnącymi cenami, ale ma również ważne konsekwencje m.in. dla kredytobiorców i oszczędzających. Ci ostatni mogą dzięki temu liczyć na wyższe odsetki z obligacji, lokat terminowych czy kont oszczędnościowych. Kredytobiorcy nie mają powodów do zadowolenia, ponieważ oznacza to dla nich konieczność płacenia wyższych rat kredytowych.  

Zobacz też: Inflacja – co to jest? Jakie są prognozy na 2022 rok? 

Stopy procentowe w górę, oprocentowanie kredytów i raty również  

Jeszcze we wrześniu 2021 roku, główna stopa procentowa wynosiła zaledwie 0,1%, a stawki WIBOR3M i WIBOR6M, na podstawie których ustalane jest oprocentowanie kredytów, nieznacznie przekraczały 0,2%. Od tamtego momentu RPP sukcesywnie podnosi stopy, przez co kredytobiorcy muszą liczyć się z rosnącymi ratami kredytów.   

Według stanu na sierpnień 2022 roku, stopa referencyjna wynosi 6,5%, a stawki WIBOR oscylują wokół 6,56-7,37%. Patrząc historycznie nie są to poziomy szczególnie wysokie, ale jeśli weźmiemy pod uwagę ostatnie kilka lat, to należy je już za takie uznać. Dla kredytobiorców, którzy zaciągali kredyty w ostatnich latach, oznacza to wyraźnie wyższe koszty zobowiązania.  

Historia podwyżek stóp procentowych  

W październiku 2021 roku kredytobiorcy nie mogli się jeszcze spodziewać, że podwyżka stóp procentowych, która nastąpiła dokładnie 07.10.2021, rozpocznie pierwszy od lat 2010-2012 cykl zwyżek. Między listopadem 2012 roku a wrześniem 2021, stopy procentowe regularnie spadały – i to na poziomie historycznym. Miesiąc później sytuacja uległa jednak zmianie o 180º. Eksperci mFinanse sprawdzili, jak rosły stopy procentowe w ostatnim czasie. 

Podwyżka stóp procentowych od 07.10.2021 

Pierwsza od lat podwyżka stóp procentowych (07.10.2021) była spodziewana przez ekonomistów, jednak jej wysokość zaskoczyła prawdopodobnie wszystkich. Doszło bowiem do wzrostu o 40 punktów bazowych (p.b.) – z poziomu 0,10% do 0,50%. Przełożył się on na zwyżkę oprocentowania WIBOR® – również o ok. 40 p.b. Prezes NBP Adam Glapiński powiedział wówczas, że było to celowe działanie mające na celu ograniczenie ryzyka utrwalenia się inflacji na poziomie, który przekraczał średni cel inflacyjny. Stwierdził: „Chcieliśmy, aby tak się to odbyło. Rynek przewidział podwyżkę o 15 punktów bazowych, a my podnieśliśmy o 40, prawie trzykrotnie więcej. I też chcieliśmy, aby tak się to odbyło”.  

Podwyżka stóp procentowych od 04.11.2021 

Kolejna podwyżka stóp procentowych okazała się jeszcze wyższa. 4 listopada 2021 roku stopa referencyjna wzrosła z poziomu 0,50% do 1,25% – czyli o 75 p.b., co stanowiło najwyższy wynik od sierpnia 2000 roku (przypominamy: wzrost stopy referencyjnej o 150 p.b.; z 17,50% do 19%). Wartość ta przekroczyła założenia ekonomistów o 25 p.b. Celem podwyżki była stabilizacja inflacji w okolicy celu inflacyjnego NBP w średnim okresie. 

Podwyżka stóp procentowych od 09.12.2021 

Następna zwyżka miała miejsce 9 grudnia 2021 roku i tym razem wynosiła 50 p.b. Stopa referencyjna wzrosła zatem z 1,25% do 1,75%. Wcześniej wartość ta utrzymywała się na podobnym poziomie dopiero w 2015 roku (1,50%). Prezes Adam Glapiński zapowiedział wówczas (choć nie wprost) kolejne decyzje o podwyższaniu stóp procentowych: „Decyzje w kolejnych miesiącach będą nakierowane na obniżenie inflacji w średnim okresie”.  

Podwyżka stóp procentowych od 05.01.2022 

„Zapowiedź” prezesa NBP stała się faktem niespełna miesiąc później – 5 stycznia 2022 roku. Stopa referencyjna została podniesiona o 50 p.b., czyli z 1,75% do 2,25%. Adam Glapiński wskazał wówczas, że konieczny będzie wzrost o kolejne 50 punktów bazowych. Argumentował to prawdopodobieństwem zbliżenia się inflacji do celu inflacyjnego NBP w średnim okresie w 2023 roku. 

Podwyżka stóp procentowych od 09.02.2022 

I tym razem „zapowiedź” Adama Glapińskiego została wprowadzona w życie przez Radę Polityki Pieniężnej. Stopy procentowe podniesiono o kolejne 50 p.b. 9 lutego 2022 roku – referencyjna wynosiła wtedy zatem 2,75%. Decyzja ta dotyczyła większości stóp, w przypadku rezerwy obowiązkowej nastąpił wzrost o 150 punktów bazowych (z 2,0% do 3,5%). Podczas konferencji po posiedzeniu Rady, RPP wskazała, że na znaczący wzrost globalnej inflacji w dużej mierze miały wpływ rosnące ceny surowców energetycznych. Ponownie zapowiedziano także „nakierowanie na obniżenie inflacji do poziomu zgodnego z celem inflacyjnym NBP w średnim okresie”. 

Podwyżka stóp procentowych od 09.03.2022 

Kolejna podwyżka nastąpiła dokładnie miesiąc później – 9 marca 2022 roku. Analitycy, w związku z wybuchem wojny w Ukrainie i wiążącymi się z nim wahaniami kursu złotego, spodziewali się wzrostu o 50 do 125 punktów bazowych. W rzeczywistości Rada Polityki Pieniężnej stanęła gdzieś pośrodku tych przewidywań, podnosząc stopy procentowe o 75 p.b. – z 2,75% do 3,50%. Tempo zwyżek od października 2021 roku sprawiło, że rynek zaczął spodziewać się przekroczenia przez główną stopę NBP wartości 5% (jeszcze w 2022 roku). Wcześniej zakładano, że dosięgnie 4%. 

Podwyżka stóp procentowych od 07.04.2022 

Następna, siódma już zwyżka z rzędu miała miejsce 7 kwietnia 2022 roku. Była kolejnym rekordowym wzrostem wartości stopy referencyjnej – o 100 punktów bazowych, po raz pierwszy od 22 lat, czyli sierpnia 2000 roku, kiedy to nastąpił wzrost o 150 p.b. (z 17,50% do 19,00%). Po tak wysokiej zwyżce ekonomiści podwyższyli swoje prognozy stopy referencyjnej z 6,5% aż do 8%. 

W komunikacie prasowym RPP poinformowała, że „W 2022 r. inflacja pozostanie istotnie podwyższona, do czego przyczynią się ekonomiczne skutki rosyjskiej agresji zbrojnej przeciw Ukrainie. […] Rada oceniła, że utrzymuje się ryzyko kształtowania się inflacji powyżej celu inflacyjnego NPB”. RPP wskazała również, że kolejne decyzje dotyczące zmian wartości stóp procentowych będą uzależnione od perspektyw inflacyjnych i aktywności gospodarczej, „w tym od wpływu agresji zbrojnej Rosji przeciw Ukrainie na polską gospodarkę”.  

Podwyżka stóp procentowych od 06.05.2022 

Miesiąc później nastąpiła następna, już ósma od października 2021 roku, podwyżka stóp procentowych. Po kwietniowej zwyżce przewidywano ponowny wzrost o 100 punktów bazowych, RPP zdecydowała jednak, że stopy procentowe będą wyższe o 75 p.b. Tym samym wartość stopy referencyjnej sięgnęła 5,25% – po raz pierwszy od 2008 roku. W komunikacie prasowym RPP ponownie poinformowała, że „utrzymuje się ryzyko kształtowania się inflacji powyżej celu inflacyjnego NBP”, a dalsze decyzje Rady „będą zależne od napływających informacji dotyczących perspektyw inflacji i aktywności gospodarczej”. 

Podwyżka stóp procentowych od 08.06.2022 

Według stanu na czerwiec 2022 roku, stopa referencyjna wynosi 6%, a stawki WIBOR oscylują wokół 6,72-6,97%. Patrząc historycznie nie są to poziomy szczególnie wysokie. Dla kredytobiorców, którzy zaciągali kredyty w ostatnich latach, oznacza to wyraźnie wyższe koszty zobowiązania. 

Podwyżka stóp procentowych od 08.07.2022 

Rada Polityki Pieniężnej podczas posiedzenia w lipcu podniosła stopy procentowe o 50 punktów bazowych. To już 10. podwyżka od października 2021. r. Główna, referencyjna stopa procentowa wzrosła do poziomu 6,50 procent. Jest to najwyższy poziom od sierpnia 2004 roku. Raty kredytów na oprocentowaniu zmiennym znów pójdą w górę.

Wpływ podwyżek stóp procentowych na wysokość wskaźnika WIBOR® 3M 

Wysokość wskaźnika WIBOR® 3M, który wpływa na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych oraz gotówkowych, uzależniona jest przede wszystkim od wartości stopy referencyjnej. Gdy zatem ta wzrasta, rośnie także WIBOR® 3M, a tym samym raty kredytów. Eksperci mFinanse przygotowali zestawienie ukazujące, jak kształtowały się wspomniane raty przy każdej podwyżce stóp procentowych. Obliczenia zostały wykonane na podstawie przykładowego kredytu hipotecznego w kwocie 300 tysięcy zł zaciągniętego na 25 lat, oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej składającej się ze stawki WIBOR® 3M. 

Aktualne stopy procentowe 

Od 8 lipca 2022 roku wartości stóp procentowych są następujące:

• stopa referencyjna – 6,5%,

• stopa lombardowa – 7%,

• stopa depozytowa – 6%,

• stopa redyskontowa weksli – 6,55%,

• stopa dyskontowa weksli – 6%.

O ile już wzrosły raty kredytów?  

Od początku cyklu podwyżek stóp procentowych wyraźnie rosną raty kredytobiorców, zwłaszcza tych spłacających zobowiązania hipoteczne. W zależności od kwoty kredytu i okresu, na jaki został zaciągnięty, w ciągu kilku miesięcy rata wzrosła o kwotę od kilkuset do nawet wyraźnie powyżej tysiąca złotych. Osoby biorące kredyt np. na 300 tys. zł w wakacje 2021 roku płaciły raty w wysokości ok. 1200-1300 zł miesięcznie (przy 25-letnim okresie kredytowania).   

Obecnie, gdy WIBOR wyraźnie przekracza już 5%, są one o ok. 900-1000 zł wyższe. To dość silny wzrost, który mógł zaskoczyć część kredytobiorców. Z drugiej strony, każdy analityk oceniający wniosek o kredyt hipoteczny, bierze pod uwagę możliwość wystąpienia takiej sytuacji i jej wpływ na kondycję finansową klienta. Ma to uchronić go przed ryzykiem utraty płynności.  

Warto zauważyć, że część nowych kredytobiorców spieszyło się z zaciągnięciem zobowiązania, spodziewając się podwyżek stóp procentowych. Wyższe stopy przekładają się bowiem na niższą zdolność kredytową, co w przypadku niektórych osób mogłoby uniemożliwić sfinansowanie zakupu lub budowy wymarzonej nieruchomości.  

Zobacz też: Oprocentowanie stałe czy zmienne? Dla kogo? Wady i zalety obu rozwiązań  

O ile jeszcze mogą wzrosnąć stopy procentowe i raty kredytów?  

Rosnącymi stopami procentowymi nie muszą martwić się osoby, które zaciągnęły kredyt gotówkowy lub hipoteczny ze stałym oprocentowaniem. Mają one gwarancję, że przez ustalony czas lub nawet cały okres finansowania (w przypadku pożyczki gotówkowej) ich zobowiązanie będzie podlegało jednakowemu oprocentowaniu. A co z tymi, którzy spłacają kredyt ze zmienną stopą procentową?  

Z najnowszych komunikatów NBP i prognoz części analityków wynika, że najsilniejsze wzrosty stóp procentowych już za nami, choć w tym roku prawdopodobnie będą jeszcze kontynuowane. Przewiduje się, że stopa z czasem, najwcześniej w 2023 roku, ulegnie stopniowemu obniżeniu. Oznacza to, że póki co raty kredytów ze zmienną stopą procentową mogą jeszcze nieco pójść w górę, ale już w znacznie mniejszym stopniu niż w poprzednich miesiącach.   

Warto pamiętać, że zmiany oprocentowania w trakcie trwania umowy kredytu hipotecznego są czymś naturalnym i na przestrzeni lat mogą poruszać się w dół lub w górę. Obecnie mamy wzrosty stóp procentowych i rat, ale nie jest wykluczone, że za jakiś czas kredytobiorcy znów będą mogli cieszyć się niższymi kosztami zobowiązania. Ci, którzy chcą uniknąć takich wahań, mogą natomiast skorzystać z kredytu o stałym oprocentowaniu.